11 Oktober 2025 (Dikemas kini)

Isu mengenai Perkara 20 dan Perjanjian Malaysia 1963 (MA63) kembali menjadi perbincangan hangat menjelang Pilihan Raya Negeri Sabah ke-17. Namun di sebalik semangat memperjuangkan hak negeri, masih ramai yang keliru antara dua dokumen penting ini.

Sebagai media berteraskan kepentingan Sabah dalam kerangka Malaysia, Sabah Update berpandangan bahawa perbezaan ini perlu dijelaskan secara ilmiah dan berhemah, agar wacana awam tidak terpesong oleh tafsiran politik jangka pendek.

Dua Dokumen, Dua Fungsi Berbeza

Perkara 20 ialah memorandum yang digubal oleh pemimpin Borneo Utara pada Ogos 1962, selepas laporan Suruhanjaya Cobbold diterbitkan pada 1 Ogos tahun yang sama.
Ia tidak pernah dikemukakan kepada Suruhanjaya Cobbold, sebaliknya diserahkan kepada Lord Lansdowne, Pengerusi Inter-Governmental Committee (IGC), semasa kunjungan beliau ke Jesselton pada 14 Ogos 1962.

Memorandum tersebut bertujuan menjamin kedudukan khas Sabah sekiranya bersetuju menyertai Malaysia, termasuk dalam hal imigresen, agama, bahasa, dan sumber hasil negeri.
Menjelang 29 Ogos 1962, memorandum awal 14 perkara itu dikembangkan menjadi 20 Perkara penuh, yang kemudian menjadi asas rundingan perlembagaan Sabah dalam pembentukan Malaysia.

Sebaliknya, Perjanjian Malaysia 1963 (MA63) ialah dokumen perundangan antarabangsa yang ditandatangani oleh United Kingdom, Persekutuan Tanah Melayu, Borneo Utara (Sabah), Sarawak dan Singapura.
Ia merupakan asas sah penubuhan Malaysia dan mempunyai implikasi undang-undang serta perlembagaan yang lebih kukuh.

“Perkara 20 bukan sebahagian daripada MA63, tetapi merupakan dokumen rundingan politik yang melahirkan semangat persekutuan setara antara Sabah dan Semenanjung.”
– Prof. Datuk Dr Danny Wong Tze Ken, Universiti Malaya (Wacana MA63, 2020)

Kesan Bias dan Cabaran Pelaksanaan

Selepas pembentukan Malaysia, sebahagian daripada prinsip Perkara 20 tidak diterjemahkan sepenuhnya dalam pentadbiran, khususnya dalam bidang hasil, pendidikan, dan pelantikan jawatan utama negeri.

Beberapa sarjana menamakan keadaan ini sebagai “bias persekutuan”, iaitu kecenderungan dasar yang lebih tertumpu kepada Semenanjung berbanding negeri di Borneo.

Namun begitu, dalam dekad terkini, Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri telah memulakan langkah penyelarasan semula melalui Jawatankuasa Pelaksanaan MA63.
Antara kemajuan yang dicapai termasuklah:

• Pemulihan kuasa kawalan gas dan tenaga,

• Rundingan semula formula peruntukan kewangan, dan

• Pengurusan hasil sumber asli di bawah bidang kuasa negeri.

Ini menunjukkan kesediaan politik di peringkat pusat untuk mengembalikan semangat asal MA63 dalam konteks moden, tanpa menjejaskan kestabilan nasional.

Politik dan Persepsi: Peranan Parti Nasional dan Tempatan

Realitinya, kehadiran parti nasional di Sabah membawa dua kesan yang bercampur:

• Di satu sisi, ia membantu menyatukan Sabah dalam arus pembangunan nasional.

• Namun di sisi lain, ia juga mewujudkan pergantungan politik dan kewangan terhadap pusat, yang kadangkala membatasi ruang autonomi negeri.

Menurut kajian Universiti Malaysia Sabah (UMS, 2021), rakyat – khususnya golongan muda – perlu dibekalkan pemahaman yang lebih jelas tentang perbezaan antara “hak politik” dan “hak perundangan”, supaya semangat MA63 tidak sekadar menjadi slogan politik menjelang pilihan raya.

Pandangan Editorial Sabah Update

Sebagai media bebas yang berpaksikan suara rakyat Sabah dalam semangat Malaysia, Sabah Update berpendirian bahawa:

1. Perkara 20 bukan MA63, tetapi menjadi asas moral kepada semangat penubuhan Malaysia.

2. MA63 perlu dilaksanakan dengan sepenuhnya, bukan sekadar dihormati secara simbolik.

3. Kerjasama tulen antara kerajaan negeri dan persekutuan ialah kunci keadilan pembangunan.

4. Rakyat Sabah wajar memahami sejarah dengan tepat, agar tuntutan hak dibuat secara matang dan berlandaskan fakta.

“Perjuangan hak Sabah bukan penentangan terhadap Malaysia, tetapi usaha menegakkan kesetaraan dalam Malaysia yang sebenar.”
– Editorial Board, Sabah Update

Rujukan Ilmiah & Sumber

• Wong, D. (2020). MA63 and the Spirit of the 20 Points. Wacana Institut Kajian Asia, Universiti Malaya.

• Mojilis, M. (2021). Autonomi Sabah: Antara Perkara 20 dan MA63. Fakulti Kemanusiaan, Universiti Malaysia Sabah.

• Malaysia Act 1963 (Chapter 35), Parliament of the United Kingdom.

• Federal Constitution of Malaysia (Pindaan 1963 dan 1976).

• Bernama (2024). Pakar Undang-Undang: MA63 Dokumen Sah, Perkara 20 Asas Politik Pra-Malaysia.

• Daily Express (2025). Realiti Autonomi Sabah dan Agenda Nasional Baharu.

Nota Kaki

Maklumat sejarah mengenai asal-usul Perkara 20 dalam artikel ini telah disemak dan diperbetulkan berdasarkan teguran ilmiah oleh Irwan Idris, seorang penulis dan penyelidik bebas dari Sabah. Sabah Update merakam penghargaan atas pembetulan berfakta beliau yang membantu memperkukuh integriti sejarah dan kewartawanan ilmiah portal ini.

Penjelasan & Pembetulan Fakta: Artikel “Perkara 20 Bukan MA63”

Sabah Update baru-baru ini menerbitkan artikel bertajuk “Perkara 20 Bukan MA63: Menyusun Semula Naratif Hak Negeri Dalam Semangat Persekutuan” pada 10 Oktober 2025, bertujuan menjelaskan perbezaan antara Memorandum 20 Perkara dan Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).

Namun, setelah menerima teguran ilmiah daripada Irwan Idris, seorang penulis dan penyelidik bebas asal Sabah yang giat mengkaji sejarah pembentukan Malaysia, pihak editorial mendapati terdapat ketidaktepatan fakta sejarah dalam perenggan awal artikel tersebut.

Kekeliruan Fakta

Dalam versi asal, artikel menyebut:

“‘Perkara 20’ ialah memorandum yang dikemukakan oleh pemimpin Borneo Utara kepada Suruhanjaya Cobbold pada tahun 1962.”

Kenyataan ini tidak sepenuhnya tepat kerana ia memberikan tanggapan bahawa Perkara 20 telah dikemukakan kepada Suruhanjaya Cobbold, sedangkan fakta sejarah menunjukkan perkara itu tidak berlaku.

Fakta Sejarah Sebenar

Hasil semakan terhadap dokumen rasmi dan kajian akademik (termasuk Cobbold Commission Report 1962, Inter-Governmental Committee Report 1962, serta kajian oleh Universiti Kebangsaan Malaysia dan Universiti Malaysia Sabah) menunjukkan bahawa:

1. Suruhanjaya Cobbold bersidang antara Februari hingga April 1962 untuk menilai pandangan rakyat Sabah dan Sarawak terhadap cadangan penubuhan Malaysia.
   – Laporan rasmi Suruhanjaya tersebut diterbitkan pada 1 Ogos 1962.
2. Memorandum 20 Perkara tidak pernah dikemukakan kepada Suruhanjaya Cobbold.
   Ia digubal selepas laporan Cobbold diterbitkan, apabila pemimpin Borneo Utara mula mempersiapkan pandangan mereka menjelang rundingan Jawatankuasa Antara Kerajaan (Inter-Governmental Committee, IGC).
3. Pada 13–14 Ogos 1962, satu memorandum awal 14 perkara dirangka oleh pemimpin Sabah (termasuk Donald Stephens), kemudian diserahkan kepada Lord Lansdowne, Pengerusi IGC, ketika beliau tiba di Jesselton pada 14 Ogos 1962.
4. Menjelang 29 Ogos 1962, memorandum tersebut dikembangkan menjadi 20 perkara penuh, yang kemudian dikenali sebagai Memorandum 20 Perkara — asas kepada tuntutan Sabah dalam proses pembentukan Malaysia.

Peranan Lord Lansdowne dan IGC

Lord Lansdowne memainkan peranan penting dalam merundingkan butiran perlembagaan antara British, Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak.
Perkara 20 berfungsi sebagai dokumen politik dan moral, bukan dokumen undang-undang rasmi seperti Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).